Nominacja do Polskiej Nagrody Inteligentnego Rozwoju 2020 dla naukowca z Katedry Fizjologii, Hodowli Roślin i Nasiennictwa
Prof. dr hab. inż. Agnieszka Płażek z Katedry Fizjologii, Hodowli Roślin i Nasiennictwa otrzymała nominację do Polskiej Nagrody Inteligentnego Rozwoju 2020 w kategorii „Naukowiec przyszłości” za działania podjęte w ramach realizacji projektu pod tytułem: „Badanie mechanizmu degeneracji woreczków zalążkowych i aborcji kwiatów jako przyczyny słabego zawiązywania nasion gryki zwyczajnej (Fagopyrum esculentum Moench.)”.
Problem słabego plonowania gryki został zgłoszony siedem lat temu przez hodowców z Małopolskiej Hodowli Roślin w Polanowicach. Pierwszy grant poświęcony temu zagadnieniu, prowadzony przez zespół pani prof. Płażek, był finansowany przez MRiRW w latach 2014-2016 w ramach programu Postęp biologiczny. Wyniki uzyskane w tym projekcie zainspirowały do złożenia wniosku do NCN o finansowanie dalszych badań.
Gryka jest rośliną trudną w hodowli, ze względu na biologię kwitnienia, tj. heterostylię i silną samoniezgodność. Ponadto, jest bardzo wrażliwa na szereg niekorzystnych warunków środowiskowych. Nasiona gryki są bogate w cenne składniki odżywcze takie jak żelazo, błonnik, aminokwasy egzogenne, głównie lizynę, rutynę oraz antyoksydanty, a miód gryczany ma właściwości prozdrowotne.
Celem projektu jest zbadanie mechanizmu degeneracji zalążków oraz aborcji kwiatów i zarodków gryki zwyczajnej, głównych przyczyn niskiego plonu nasion.
Badania obejmują analizę rozwoju embrionalnego, zmian proteomicznych oraz hormonalnych w kwiatach roślin gryki uprawianych w warunkach stresu termicznego i troficznego. Za stres termiczny u gryki uważa się temperaturę około 30 ºC, często występującą w okresie kwitnienia tego gatunku, natomiast stres troficzny jest powodowany konkurencją o asymilaty pomiędzy wciąż produkowanymi kwiatami (gryka kwitnie przez cały okres wegetacji), a zawiązanymi już nasionami.
Hipotezą badawczą projektu było stwierdzenie, że forma gryki o ograniczonej fazie kwitnienia byłaby bardziej plenna. Z kolei niektóre białka syntetyzowane w wysokiej temperaturze mogą służyć jako markery tolerancji gryki na ten stres. Poznanie przyczyn słabego plonowania oraz wytypowanie cech, jakimi powinny odznaczać się nowe odmiany gryki, wyznaczyłyby kierunek jej hodowli.
Innowacyjność projektu polega na tym, że powyższe analizy są prowadzone w różnych fazach rozwojowych kwiatów (w pąkach, kwiatach zdolnych do zapłodnienia i kwiatach niezapylonych) oraz w liściach donorowych, dostarczających substancji odżywczych do powstających nasion. Tak kompleksowe badania mechanizmu aborcji kwiatów i zarodków w odniesieniu do plonu gryki, uprawianej w warunkach stresu termicznego i troficznego nie były dotychczas prowadzone na świecie.
Warto zaznaczyć, że projekt ten jest realizowany przy współpracy z naukowcami z Uniwersytetu Jagiellońskiego i Instytutu Fizjologii Roślin Polskiej Akademii Nauk w Krakowie.
Uroczysta gala wręczenia statuetek Inteligentnego Rozwoju laureatom piątej edycji Polskiej Nagrody odbędzie się w czasie V Forum Inteligentnego Rozwoju organizowanego w dniach 26-27 listopada 2020 roku w Uniejowie.
Patronat Honorowy nad Forum objęli m.in.: Komisja Europejska, Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Ministerstwo Cyfryzacji, Ministerstwo Energii, Ministerstwo Zdrowia.
Więcej: FORUM INTELIGENTNEGO ROZWOJU